Zijn wij – of zij – gek geworden? Of ben ik te pessimistisch?
Het lijkt wel of enige mate van krankzinnigheid een voorwaarde is om wereldleider te worden. Trump, Erdogan, Kim-Jong Un: je kunt toch niet met droge ogen beweren dat hier leiders zijn opgestaan die genuanceerd, bescheiden en met wijsheid & compassie politiek bedrijven. Om nog maar te zwijgen van de geestelijke gesteldheid van terroristen en moordenaars. En hoewel de criminaliteit in objectieve cijfers daalt, is het gevoel van onveiligheid in een op hol geslagen wereld alom tegenwoordig.
Ik las twee inspirerende boeken die dit alles in een breder perspectief plaatsen: Borderline Times, het einde van de normaliteit, van de Belgische psychiater Dirk de Wachter, een boek uit 2012. En het recent verschenen: Wij – Zij, gaat de wereld aan narcisme ten onder?, van psychotherapeut Martin Appelo, die al eerder Een spiegel voor narcisten schreef.
De Wachter legt op briljante wijze de huidige samenleving langs de lat van de criteria voor de borderline persoonlijkheidsstoornis.
En wat blijkt: fenomenen als verlatingsangst, onaangepaste agressie, instabiele relaties, impulsiviteit, zinloosheid & leegte en andere symptomen van borderline zijn tevens kenmerken van de huidige maatschappelijke cultuur. Heel herkenbaar is zijn betoog waar hij de gevolgen van individualisering, de wegwerpcultuur, de dominantie van beelden en het gebrek aan woorden, de hang naar het vluchtige/het nieuwe samenvat als: fast/short/kicking/new. Is er dan geen hoop? Jawel, lees ook het laatste hoofdstuk uit dit boeiende en ontluisterende boek!
Narcisme-expert Appelo laat zien hoe narcistische leiders als Trump en Wilders een polariserend effect op de samenleving hebben. Ze laten geen ruimte voor anderen en stellen hun eigen belangen voorop. Ze benadrukken het belang van Wij door zich af te zetten tegen Zij. Appelo maakt een onderscheid tussen de narcistische woede van de Verwenden (die denken dat ze zich alles kunnen permitteren) en de Buitenstaanders (die zich via terroristische daden verzetten). Is er dan geen hoop? Appelo: “Het Oosterse denken leert ons dat Verwenden, Normalen en Buitenstaanders geen absoluut van elkaar verschillende groepen zijn. Dit besef van onderlinge afhankelijkheid biedt een mogelijkheid om vanuit het midden niet (al te) veroordelend om te gaan met extremisten. En dit niet veroordelen van Verwenden en Buitenstaanders – en zelfs op zoek te gaan naar de extremist in jezelf – zou wel eens een belangrijk antwoord kunnen zijn op de vraag: Gaat de wereld aan narcisme ten onder?”
Een prikkelende stelling!
* Borderline Times, het einde van de normaliteit, Dirk de Wachter, uitgeverij Terra-Lannoo, 2011.
* Wij-Zij, gaat de wereld aan narcisme ten onder?, Martin Appelo, uitgeverij Boom, 2017.
