Empathie, een oud en bekend concept, is als kernbegrip in coaching en therapie weer helemaal actueel. Empathie is een essentieel aspect van de houding en vaardigheid van elke begeleider. Er verschenen veel boeiende boeken over dit onderwerp, waarvan ik er enkele de revue wil laten passeren.
Meest recent is Empathie, het geheime wapen van psychiaters en psychotherapeuten, onder redactie van Greet Vanaerschot e.a. Dit boek biedt een keur aan invalshoeken door tien verschillende auteurs. Er zijn hoofdstukken over o.a. de neurobiologie van empathie, compassie en zelfcompassie, en empathie in verschillende begeleidingssituaties. Hoewel primair geschreven vanuit de praktijk van psychotherapie, is het waardevolle lectuur voor elke coach, trainer en adviseur.
Tegenhanger van dit boek is Nul empathie, een theorie van menselijke wreedheid, het schokkende boek van Simon Baron-Cohen (bekijk ook zijn optreden in zijn TED-talk!) Hij toont aan dat wreedheid en gewelddadigheid voortkomen uit een breindefect, waardoor sommige mensen zich niet in anderen kunnen verplaatsen. Bij verschillende stoornissen speelt gebrek aan empathie een rol, zoals bij borderline, narcisme en psychopathie.
Vrolijker is het boek Een tijd voor empathie (wat de natuur ons leert over een betere samenleving), van Frans de Waal, de bioloog die veel met apen werkt en nu hoogleraar psychologie (!) is. Zijn boeken over apen zijn alom bekend, en in dit boek betoogt hij dat sociaal en onbaatzuchtig gedrag, empathie en inlevingsvermogen ook bij dieren voorkomen.
De relatie met het revolutionaire onderzoek naar spiegelneuronen wordt beschreven in Het empathische brein (waarom we socialer zijn dan we denken) van Christian Keysers. Spiegelneuronen blijken continu het gevoel en de emoties van anderen bij onszelf te genereren. Keysers toont op aantrekkelijke wijze aan dat we niet alleen individuen zijn, maar in essentie sociale wezens.
Deze vier boeken zijn voor mij een enorme inspiratiebron bij het verder doordenken van het concept mentaliserend vermogen, dat gaat over zelfreflectie en inleving in anderen. In ons boek Mentaliserend coachen, het bevorderen van zelfreflectie en inlevingsvermogen in organisaties leggen wij summier de relatie tussen mentaliseren en empathie, maar er is nog veel meer over te zeggen. Dat een volgende keer.
René Meijer
