Hoe verzin je het! Wie schrijft er nu vijf boeken over organisatieontwikkeling waarbij alle titels beginnen met het prefix on-. Onveranderbaarheid (van organisaties), Ondertussen (in de organisatie), Onderweg, Onomkeerbaar en Onmacht (in samenleving en organisatie). De organisatieadviseurs Leike van Oss en Jaap van ’t Hek schreven ze tussen 2008 en 2020.
De zomermaanden heb ik besteed aan het kennisnemen van hun gehele oeuvre, nieuwsgierig geworden door het lezen van hun laatste boek Onmacht in samenleving en organisatie, waarover ik eerder schreef. Het was een zeer inspirerende ervaring. Want ook al suggereren die twee letters on- dat er vooral iets niet kan of is (veranderen kan niet en we hebben sowieso geen macht), toch bieden de auteurs concrete handvatten om als manager of externe adviseur complexe organisatieproblemen tegemoet te treden. Daarbij ademen alle boeken een prettig soort realisme en een diep besef van ons onvermogen om processen te controleren en te beheersen. Fundament van hun denken is de spanning tussen het Wenselijke (van organisatieverandering, vaak op initiatief van het management, geholpen door externe adviseurs) en het Werkelijke (van de dagelijkse praktijk op de werkvloer). En daartussen … het Mogelijke.
De ambitieuze veranderplannen van de top moeten natuurlijk wel gerealiseerd worden door de medewerkers, waarbij het gewone werk ook doorgang moet vinden. Daarbij spelen processen van betekenisverlening een belangrijke rol. Want de medewerkers zullen vanuit hun ervaring en referentiekader soms een hele andere betekenis geven aan wat de top ziet als ontwikkeling en vooruitgang. Typische reacties van medewerkers zijn herkenbaar: “Daar gaan we weer”, “Oh, dat zal wel weer overwaaien”, zwijgen en lijdzaam doen alsof je mee doet om niet teveel last te hebben van de nieuwe wind die door de organisatie waait. Dergelijke reacties duiden niet zozeer op weerstand op de werkvloer, als wel op het terechte verlangen dat de veranderingen ook realiseerbaar zijn in de praktijk. De auteurs geven veel handvatten om haalbare doelen te realiseren en processen te beïnvloeden via het Mogelijke.
Wil je snel kennisnemen van hun gedachtegoed, lees dan hun boek Onomkeerbaar. Achtergronden en onderbouwing vind je in het boek Onderweg. En de boeken Onveranderbaarheid en Onmacht geven ook achtergrondinformatie over waarom het niet meevalt om organisatieveranderingen te realiseren. Een inspirerend oeuvre van dit schrijversduo!
